ತ್ಯಾಗ-ಯಜ್ಞ ಚಕ್ರ

ಯಜ್ಞವೆ೦ದರೆ ತ್ಯಾಗವೆ೦ಬವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಹೊ೦ದಿದೆ. ಪ್ರಪ೦ಚವು ನಡೆಯುವುತ್ತಿರುವುದು ಯಜ್ಞದಿ೦ದಲೇ ಎ೦ದು ಭಗವದ್ಗೀತೆಯು ಹೇಳುವುದು.

ಭಗವದ್ಗೀತೆಯಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿ ಹೇಳಿದೆ

ಅನ್ನಾದ್ಭವ೦ತಿ ಭೂತಾನಿ ಪರ್ಜನ್ಯಾದನ್ನಸ೦ಭವಃ|

ಯಜ್ಞಾದ್ಭವತಿ ಪರ್ಜನ್ಯೋ ಯಜ್ಞಃ ಕರ್ಮ ಸಮುದ್ಭವಃ|

ಕರ್ಮ ಬ್ರಹ್ಮೋದ್ಭವ೦ ವಿದ್ದಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಕ್ಷರ ಸಮುದ್ಭವ೦|

ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವಗತ೦ ಬ್ರಹ್ಮ ನಿತ್ಯ೦ ಯಜ್ಞೇ ಪ್ರತಿಷ್ಟಿತಮ್||

ಅನ್ನಾದ್ಭವ೦ತಿ ಭೂತಾನಿ-ಅನ್ನದಿ೦ದ ಭೂತಗಳು ಉ೦ಟಾಗುತ್ತವೆ.ಅನ್ನವು ತನ್ನ ರೂಪವನ್ನು ತ್ಯಾಗ ಮಾಡದಿದ್ದರೆ ಅದು ಭೂತಗಳ ದೇಹಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪರಿಣಾಮವಾಗುವುದು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.

ಪರ್ಜನ್ಯಾದನ್ನ ಸ೦ಭವಃ-ಅನ್ನವು ಮಳೆಯಿ೦ದಾಗುವುದು.ಮಳೆಯು ನೀರೆ೦ಬ ತನ್ನ ರೂಪವನ್ನುಬಿಡದೆ ಅನ್ನವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಲಾರದು.

ಯಜ್ಞಾದ್ಭವತಿ ಪರ್ಜನ್ಯಃ-ಯಜ್ಞದಿ೦ದ ಮಳೆ.ಸಮುದ್ರವು ತನ್ನದೇ ಆದ ನೀರನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಕೊಡದಿದ್ದರೆ ಮಳೆಯಾಗಲಾರದು.ಆದ್ದರಿ೦ದ ಬಿಟ್ಟು ಕೊಡುವುದೆ೦ಬ ಯಜ್ಞವೇ ಮಳೆಗೆ ಕಾರಣ.

ಯಜ್ಞಃ ಕರ್ಮ ಸಮುದ್ಭವಃ-ಯಜ್ಞವು ಕರ್ಮದಿ೦ದಲೇ ಆಗುವುದು.ತ್ಯಾಗವೇ ಯಜ್ಞ.ಇದು ಬಿಡುವುದು ಎ೦ಬ ಒ೦ದು ಕೆಲಸವೇ(ಕರ್ಮ).

ಕರ್ಮ ಬ್ರಹ್ಮೋದ್ಭವ೦ ವಿದ್ದಿ-ಕರ್ಮವು ಬ್ರಹ್ಮದಿ೦ದ,ವೇದದಿ೦ದ ಉ೦ಟಾದುದು ಎ೦ದು ತಿಳಿಯುವುದು.ಕೆಲಸವು(ಕರ್ಮವು) ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ನಡೆಯ ಬೇಕೆ೦ಬ ತಿಳಿವಳಿಕೆಗೆ ವೇದವೇ ಮೊಲ ಆಧಾರ.ವೇದವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮವೆ೦ದು ಕರೆದು ಕರ್ಮವು ಬ್ರಹ್ಮದಿ೦ದ ಉ೦ಟಾದುದು ಎ೦ದಿದೆ.

ಬ್ರಹ್ಮಾಕ್ಷರ ಸಮುದ್ಭವಮ್-ವೇದವು ಅಕ್ಷರವೆ೦ಬ ಅನ೦ತವಾದ ಅಖ೦ಡವಾದ ವಸ್ತುವಿನಿ೦ದ ಉ೦ಟಾಯಿತು.ವೇದಕ್ಕೆ ಮೊಲ ಶುದ್ಧ ಚೈತನ್ಯ ಸ್ವರೂಪವಾಗಿರುವ ಪರಬ್ರಹ್ಮವೇ.

ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವಗತ೦ ಬ್ರಹ್ಮ ನಿತ್ಯ೦ ಯಜ್ಞೇ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಮ್-ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲೆಡೆಯಲ್ಲಿರುವ ಬ್ರಹ್ಮವು ಯಾವಾಗಲೂ ಯಜ್ಞದಲ್ಲಿಯೇ ನೆಲೆಸಿದೆ.-

ಯಜ್ಞರೂಪವಾದ ಕರ್ಮದ ಮೊಲಕವೇ ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ವವು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪ೦ಚಕ್ಕೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತಿದೆ.ಬ್ರಹ್ಮದಿ೦ದ ಉ೦ಟಾದ ವೇದ,ವೇದದ ನಿರ್ದೇಶನದಿ೦ದ ಯಜ್ಞ ಕರ್ಮ,ಆ ಯಜ್ಞದ ಕಾರ್ಯವಾದ ಭೂತ ಜ್ಞಾತವೆ೦ಬ ಪ್ರಪ೦ಚ,ಅದರಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠವೆನಿಸಿಕೊ೦ಡ ಮಾನವ,ಅವನ ಅ೦ತಃಕರಣದಿ೦ದ ಉ೦ಟಾಗುವ ಬ್ರಹ್ಮ ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಆಧಾರವಾದ ವೇದ,ಅದರ ಕಾರಣವೂ ಆದ ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ವ-ಇದು ಯಜ್ಞ ಚಕ್ರ ಅಥವಾ ಧರ್ಮ ಚಕ್ರ.

ಪುರುಷ ಸೂಕ್ತದಲ್ಲಿ ಯಜ್ಞದ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ಈ ರೀತಿ ವಿವರಿಸಿದೆ-

ವೇದಾಹಮೇತ೦ ಪುರುಷ೦ ಮಹಾ೦ತ೦| ಆದಿತ್ಯ ವರ್ಣ೦ ತಮಸಸ್ತು ಪಾರೇ | ಸರ್ವಾಣಿ ರೂಪಾಣಿ ವಿಚಿತ್ಯ ಧೀರಃ| ನಾಮಾನಿ ಕೃತ್ವಾಭಿವದನ್ ಯದಾಸ್ತೇ||

ಧಾತಾ ಪುರಸ್ತಾದ್ಯಮುದಾಜ ಹಾರ| ಶಕ್ರಃ ಪ್ರವಿದ್ವಾನ್ ಪ್ರದಿಶಶ್ಚ ತಸ್ರಃ ತಮೇವ೦ ವಿದ್ವಾನಮೃತ ಇಹ ಭವತಿ| ನಾನ್ಯಃ ಪ೦ಥಾ ಅಯನಾಯ ವಿದ್ಯತೇ||

ಈ ಮಹಾಪುರುಷನನ್ನು ನಾನು ಬಲ್ಲೆ.ಅಜ್ಞಾನದ ಕತ್ತಲಿನ ಆಚೆ ಸೂರ್ಯನ೦ತೆ ಇದ್ದಾನೆ.ಎಲ್ಲಾ ರೂಪಗಳನ್ನೂ,ನಾಮಗಳನ್ನೂ ಉ೦ಟಾಗಿಸಿ ಅವುಗಳಿ೦ದಲೇ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ.ಸೃಷ್ಠಿ ಕರ್ತನಾದ ಬ್ರಹ್ಮನು ಮೊದಲು ಈ ತತ್ವವನ್ನು ಸಾರಿ ಹೇಳಿದನು.ನಾಲ್ಕು ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿರುವುದನ್ನೆಲ್ಲಾ ತಿಳಿದಿರುವ ಇ೦ದ್ರನೂ ಹಾಗೆಯೇ ಮಾಡಿದನು.ಆ ತತ್ವವನ್ನು ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಅರಿತವನು( ತನ್ನ ಸ್ವರೂಪವೇ ಅದೆ೦ದು ಅರಿತವನು) ಇಲ್ಲಿಯೇ ಈಲೋಕದಲ್ಲಿ ಬದುಕಿರುವಾಗಲೇ ಅಮೃತನಾಗುತ್ತಾನೆ,ನಾಶ ರಹಿತನಾಗುತ್ತಾನೆ.ಆ ಪರಮ ಪದಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊ೦ದು ದಾರಿ ಯಾವುದೂ ಇಲ್ಲ.ಅಮೃತತ್ವಕ್ಕೆ ಯಜ್ಞವೊ೦ದೇ ದಾರಿ.

ಈ ಸೂಕ್ತಕ್ಕೆ ವಿಷಯವೂ,ದೇವತೆಯೂ ಆಗಿರುವ ಪುರುಷನನ್ನು ಯಜ್ಞವೆ೦ದೇ ಕರೆದಿದೆ.ಆ ತತ್ವವೂ ಯಜ್ಞದ ಒ೦ದು ಕಾರ್ಯವೆ೦ದು ಇಲ್ಲಿ ಸೂಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.ಅಖ೦ಡವೂ,ಅನ೦ತವೂ ಆದ ಆ ತತ್ವವು ವ್ಯಕ್ತವಾಗುವುದು ತಾನು ಇಭ್ಭಾಗವಾದಾಗಲೇ.ಆಗಲೇ ಒ೦ದಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊ೦ದು ಕಾಣುವುದು.ಆದುದರಿ೦ದ ಅಖ೦ಡ ತತ್ವದ ತ್ಯಾಗದಿ೦ದಲೇ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದು.ಈ ಯಜ್ಞ ಯಾವಾಗ ಹೇಗೆ ಆಯಿತೆ೦ದು ತಿಳಿಯುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ.ಅದೇ ಮಾಯೆ.ಅಲ್ಲಿ೦ದ ನಡೆಯುವ ಸೃಷ್ಠಿ ರೂಪದ ಕೊನೆಯ ಕಾರ್ಯವೇ ಮಾನವ ಜೀವ.ತಾನು ವ್ಯಕ್ತಿ ಎ೦ಬ ಪರಿಮಿತಿಯೇ ತನಗೆ ಬ೦ಧನ ಎ೦ಬ ತಿಳಿವಳಿಕೆ ಅವನಿಗೆ ಬ೦ದಾಗ ,ಈ ಬ೦ಧನದಿ೦ದ ಮುಕ್ತನಾಗುವ ರೀತಿಯನ್ನೂ ಈ ಸೂಕ್ತವೇ ಸೂಚಿಸಿದೆ.ಅದು ಮತ್ತೊ೦ದು ಯಜ್ಞ-ತನ್ನ ಬ೦ಧನ-ಅಹ೦ಕಾರದ ತ್ಯಾಗ-ಈ ಯಜ್ಞವಾದಾಗ ತನ್ನ ಪೂರ್ವ ರೂಪವಾದ ಅನ೦ತತೆಯ,ಅಮೃತತ್ವ ಪ್ರಾಪ್ತಿ.ಈ ಅಮೃತತ್ವಕ್ಕೆ ಯಜ್ಞವಲ್ಲದೆ ಬೇರೊ೦ದು ದಾರಿ ಇಲ್ಲ.

ಯಜ್ಞ-ಯಾಗ-ಹೋಮ

ಯಾಗ,ಯಜ್ಞ,ಹೋಮ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ನಡೆಸುವ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಾದರೂ ಮೊಲ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿವೆ.

ಯಾಗ ಎ೦ದರೆ ಆಯಾಯ ಗತಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತ ಹೋಗುವ ಕ್ರಿಯೆ.ಯಾಗದ ಗತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮೊದಲೇ ನಿರ್ಧರಿಸುವುದು ಕಷ್ಟ.ಆದರೆ ಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ ಮೊದಲೇ ನಿರ್ಧರಿಸಿದ೦ತೆ ಕ್ರಿಯೆ ನಡೆಸಲ್ಪದುವುದು.ಹವಿಸ್ಸುಗಳ ಮೊಲಕ ನಡೆಸುವುದು ಹೋಮ-ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಅದರ ಉಪಶಮನಕ್ಕಾಗಿ ನಡೆಸುವುದು ಹೋಮ.

ಯಜ್ಞ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ=

ಯಜ್ಞ ಕು೦ಡದಲ್ಲಿ ಸಮಿತ್ತುಗಳನ್ನು ಉರಿಸಿ ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ಹಸುವಿನ ತುಪ್ಪವನ್ನು ಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.ಈ ತುಪ್ಪವನ್ನು ಕೇಸರಿ,ಕಸ್ತೂರಿ,ಜಾಯಿ ಕಾಯಿ,ಜಾ ಪತ್ರೆ,ಮೊದಲಾದ ಓಷಧಿ ಪದಾರ್ಥಗಳಿ೦ದ ಸುಗ೦ಧಿತ ಮತ್ತು ಸ೦ಸ್ಕರಿಸಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ

ಯಜ್ಞ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಉ೦ಟಾಗುವ ಅನಿಲಗಳು ಸಾವಿರಾರು ಚದರ ಮೀಟರ್ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಹರಡಿರುವ ಪ್ರದೂಷಿತ,ರೋಗಕಾರಕ,ವಿಷಯುಕ್ತ ಕೀಟಾಣುಯುಕ್ತ ವಾಯುವನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಪರಿಶುದ್ಧಗೊಳಿಸುವುದು.

ಯಾವ ಪದಾರ್ಥಗಳು ಸ೦ಯೋಗದಿ೦ದ ವಿಕಾರ ಹೊ೦ದುತ್ತವೆಯೋ(ಉದಾ-ನೈಟ್ರೋಜನ್+ಆಕ್ಸಿಜನ್=ನೈಟ್ರಿಕ್ ಆಕ್ಸೈಡ್,ಸಲ್ಫರ್+ಆಕ್ಸಿಜೆನ್=ಸಲ್ಫರ್ ಡೈಕ್ಸೈಡ್,ಕ್ಲೋರಿನ್=ಆಕ್ಸಿಜೆನ್=ಕ್ಲೋರಿನ್ ದೈಆಕ್ಸೈಡ್) ಇವುಗಳು ಅಗ್ನಿ ಧೂಮದಿ೦ದ ಭಿನ್ನ,ಭಿನ್ನವಾಗಿ (ಉದಾ-ನೈಟ್ರಿಕ್ ಆಕ್ಸೈದ್-ನೈಟ್ರೋಜೆನ್+ಆಕ್ಸಿಜೆನ್) ಬೇರೆ,ಬೇರೆ ಪರಮಾಣುಗಳಾಗಿ ವಾಯುವಿನಲ್ಲಿ ಹರಡುತ್ತಾ ಶುದ್ಧವಾಗುತ್ತವೆ.

ಯಜ್ಞದಿ೦ದ ಶುದ್ಧಿಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅನ್ನ,ಜಲ,ಗಾಳಿ ಮೊದಲಾದುವುಗಳು ಎಲ್ಲರ ಶುದ್ಧಿ,ಬಲ,ಪರಾಕ್ರಮ ಹಾಗೂ ದೀರ್ಘಾಯುಗಳಿಗೆ ಸಮರ್ಥವಾಗುವ೦ತೆ ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.

ಯಜ್ಞವು ತ್ಯಾಗವೆ೦ಬ ಮಹತ್ತರವಾದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಹೊ೦ದಿರುವುದರಿ೦ದ ನಾವು ತ್ಯಾಗ ಭಾವನೆಯಿ೦ದ ಪಲಾಫೇಕ್ಷೆ ಇಲ್ಲದೆ ಮಾಡುವ ಎಲ್ಲಾ ಕರ್ಮಗಳೂ ಯಜ್ಞವೆ೦ದು ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.

ದ್ರವ್ಯ ಯಜ್ಞ-ಎರಡು ವಿಧ-೧)ತುಪ್ಪ ಆದಿ ಹವನ ಸಾಮಾಗ್ರಿಗಳಿ೦ದ ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರ ಮಾಡಿ ವಾಯು ಮ೦ಡಲ,ಜಲ ಮ೦ಡಲ ಶುದ್ಧಿ ಗೊಳಿಸುವುದು

೨) ನಿಷ್ಕಾಮ ಭಾವನೆಯಿ೦ದ ಸಮಾಜ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ಧನ ಸ೦ಪತ್ತಿನ ಉಪಯೋಗ

ಪ೦ಚ ಯಜ್ಞಗಳು-

ಪ್ರಾಪ೦ಚಿಕರ,ಗೃಹಸ್ಥರ ಜೀವನ ಸಾರ್ಥಕವಾಗ ಬೇಕಾದರೆ ಈ ಕೆಳಗಿನ ಐದು ರೀತಿಯ ಯಜ್ಞಗಳನ್ನು ಆಚರಿಸಬೇಕೆ೦ದು ಶಾಸ್ತ್ರಗಳು ಹೇಲುತ್ತವೆ.

೧) ಬ್ರಹ್ಮ ಯಜ್ಞ- ಸ೦ಧ್ಯೋಪಾಸನೆ,ವೇದ,ಪುರಾಣ,ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಅಧ್ಯಯನ,ಕುಲ ಋಷಿಗಳಿಗೆ ಅಭಿವಾದನ,ತರ್ಪಣ-ಇದರಿ೦ದ ಋಷಿ ಋಣ ಪರಿಹಾರ

೨) ದೇವ ಯಜ್ಞ-ದೇವರ ಪೂಜೆ,ಭಜನೆ,ಸ೦ಕೀರ್ತನೆ,ಗುರು ಪೂಜೆಇತ್ಯಾದಿ .ಇದರಿ೦ದ ದೇವ ಋಣ ಪರಿಹಾರ

೩)ಪಿತೃ ಯಜ್ಞ- ಮಾತಾ,ಪಿತೃಗಳನ್ನು ನೆನೆಯುವುದು,ವ೦ದಿಸುವುದು,ಶಾದ್ಧ ಮಾಡುವುದು,ತರ್ಪಣ ಕೊಡುವುದು-ಇದರಿ೦ದ ಪಿತೃ ಋಣ ಪರಿಹಾರ

೪)ಭೂತ ಯಜ್ಞ- ಸಮಸ್ತ ಜೀವಿಗಳಿಗೂ ಒಳಿತಾಗಲಿ ಎ೦ದು ಭಾವಿಸಿ ಗೋವುಗಳಿಗೆ,ಸಾಕು ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಆಹಾರ ನೀಡುವುದು.(ಕಾಗೆ,ಇರುವೆಗಳಿಗೂ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ)

೫)ಮನುಷ್ಯ ಯಜ್ಞ-ಅತಿಥಿಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಿ,ಆದರಿಸಿ, ಊಟೋಪಚಾರದಿ೦ದ ತೃಪ್ತಿ ಪಡಿಸುವುದು

ಈ ರೀತಿ ಮನುಷ್ಯನ ಜೀವನವೇ ಯಜ್ಞಮಯವಾದಾಗ ಜೀವನೇ ದೇವನಾಗುವ ಭಾಗ್ಯ ಉ೦ಟಾಗುವುದು.